آرکه‌تایپ روشنفکران
از دیدگاه «کارل گوستاویونگ» عوامل سرشتی و تربیتی باعث می‌شود انسان‌ها در تیپ‌های مختلف شخصیتی قرار گیرند. ولی این تیپ‌های شخصیتی به‌رغم تنوع و تکثری که دارند از الگوهای محدود و ثابتی پیروی می‌کنند که به واسطه عمر درازشان یونگ آن‌ها را «کهن‌الگو» (آرکه‌تایپ) نامید.
«ویلهلم فریدریش نیچه» فیلسوف پرآوازه آلمانی پیش از یونگ وجود دو آرکه‌تایپ «آپولون» (عاقل) و «دیونیزوس» (عاشق) را در انسان‌ها شناسایی کرده بود و عرصه رشد آدمی را عرصه تنازع و تعادل بین این دو آرکه‌تایپ دانسته بود. پس از یونگ هم اسطوره‌شناسان و روان‌شناسان متعددی تلاش کرده‌اند، این کهن‌الگوها را شناسایی و معرفی‌کنند.
که من از بین آنان با آثار «جوزف کمبل»، «کارول پیرسون» و «شینودا بولن» آشنایی دارم. کارول پیرسون در طبقه‌بندی خود دوازده آرکه‌تایپ معصوم، یتیم، جنگجو، حامی، جستجوگر، عاشق، آفرینشگر، ویرانگر، حاکم، کاهن، خردمند و دلقک را نام برده‌است.
«پیر بوردیو»، جامعه‌شناس فرانسوی (۲۰۰۲-۱۹۳۰) که به تبیین جایگاه نویسنده/روشنفکر در جامعه می‌پردازد برای او دو جایگاه قائل است و او را دارای موقعیتی دوگانه می‌بیند: جنگجو و دلقک.
با دانستن الگوی آرکه‌تایپی کارول پیرسون آنچه بوردیو درباره روشنفکر می‌گوید را بهتر درک می‌کنیم.
روشنفکر از سویی به ستیز با نهادهای قدرت می‌پردازد و آن‌ها را نقد می‌کند (آرکه تایپ جنگجو) و از سویی از قواعد عرفی پیروی نمی‌کند و آن‌ها را به سخره می‌گیرد (آرکه‌تایپ دلقک).
بسته به این‌که روشنفکر خود را وقف نقد فسادهایی کند که جریان بازتولیدشان از بالا به پایین است یا بیشتر خود را وقف نقد فسادهایی کند که جریان بازتولیدشان از پایین به بالا است به آرکه‌تایپ جنگجو یا دلقک نزدیک‌تر می‌شود.
نقد فسادهایی که توسط نهادهای قدرت بازتولید می‌شود نیاز به جسارت و شجاعت و استقامت دارند، این‌جاست که روشنفکرانی همچون «امیل زولا» و «اشتفان تسوایگ» ردای جنگجویی به تن می‌کنند؛ و نقد فسادهایی که توسط عوام و فرهنگ عامیانه بازتولید می‌شوند نیاز به زبان تند و تیز و رک‌گویی طنازانه دارد، این‌جاست که روشنفکرانی همچون «میخائیل بولگاکوف» و «عزیز نسین» ردای دلقک به تن می‌کنند.
دکتر محمدرضا سرگلزایی – روانپزشک
.
پی‌نوشت:
- آرکه‌تایپ‌های دوازده‌گانه کارول پیرسون را می‌توانید در کتاب زیر بخوانید:
زندگی برازنده من: کارول پیرسون و هیو. کی. مار ترجمه کاوه نیری از انتشارات بنیاد فرهنگ زندگی - دیدگاه پیر بوردیو را درباره روشنفکر/نویسنده از منبع زیر نقل کرده‌ام:
- سارتر، فلوبر، بوردیو: شاپور بهیان – ماهنامه شهر کتاب، شماره مرداد و شهریور ۱۳۹۵
مطالب مرتبط
Photo From book: What Stories Are You Living?: Discover Your Archetypes – Transform Your Life! Paperback – March 23, 2021
by Carol S. Pearson (Author)
لینک کوتاه مطلب: https://drsargolzaei.com/?p=188
