آینه‌ای که دروغ می‌گوید

آینه‌ای که دروغ می‌گوید!

«کارل گوستاو یونگ» روان‌پزشک سوئیسی اصطلاحات «نقاب» (Persona) و «سایه» (Shadow) را وارد گفتمان روان‌شناسی کرد. هر فرد و جامعه‌ای «لایه‌ای» دارد که ترجیح می‌دهد درباره آن سخن نگوید زیرا این لایه حاوی زشتی‌ها، ناتوانی‌ها و نقص‌های آن فرد یا جامعه است.

یونگ این لایه را «سایه» نامید. این فرد یا جامعه سعی می‌کند با اتخاذ نقابی (که معمولا حاوی زیبایی‌ها، توانمندی‌ها و پیشرفت‌ها است) سایه خود را پنهان و کتمان کند. اما سایه بی‌صدا نمی‌ماند بلکه گه گاه از منافذ و تَرَک‌های نقاب به بیرون تراوش می‎‌کند و خود را آشکار می‌سازد.

در جامعه ما، پرسونا یا نقابی وجود دارد که ملت ایران را شریف، خداجو، فرهیخته، مهربان، مهمان‌نواز و درست‌کار نشان می‌دهد. رسانه فراگیر (صدا سیما) یکی از ارکان مهم این پرسونا است. در مقابل این پرسونا سایه‌ی این ملت وجود دارد که در شبکه‌ای اجتماعی مَجازی قابل رؤیت است.

میلیون‌ها نفر تماشاگر دیوانه‌خانه‌ای مَجازی هستند که در آن دخترکی بدن عریانش را به نمایش می‌گذارد یا پسرکی خودزنی می‌کند. بارها خبرنگارانی از من این سؤال را پرسیده‌اند که این همه عورت‌نمایی و خشونت و نمایش‌های سادومازوخیستی در فضای مجازی ما بیانگر چیست و پاسخ من این است که این، آن روی سکه تظاهر و تملق و تقلبی است که در فضای رسانه‌ای رسمی ما در جریان است.

اگر این آینه‌ی دروغگو، تصویری غیرواقعی از ما ترسیم نکند ما از دوپارگی (Splitting) خارج می‌شویم.  آرام آرام «خودآگاهی» و «خِرَد جمعی» در ما شکل می‌گیرد.

قبلا در مقالات «سانسور، شایعه و سرمایه اجتماعی»، «دروغ بزرگ و راهی که به ترکستان می‌رسد» و «تلویزیون به‌جای واقعیت» به اهمیت رسانه و نقش آن در سلامت و بیماری اجتماعی‌مان پرداخته بودم.

اگر قرار است فردایی بهتر از امروز داشته باشیم باید از پشت پرسونای خود خارج شویم، ابتدا به خود و سپس به دیگران اعتراف کنیم، که در غایت زیبایی و کمال و درستکاری نیستیم.

این اولین قدم اصلاح است: آینه‌ای که دروغ‌گو نباشد.

آینه‌ات دانی چرا غَمّاز نیست؟
چون که زنگار از رُخَش ممتاز نیست!

دکتر محمدرضا سرگلزایی_روان‌پزشک

مطالب مرتبط 

• سانسور، شایعه و سرمایه اجتماعی
• تلویزیون به‌جای واقعیت: روان‌پریشی جمعی!