انقلاب به روش گاندی

چشم تاریخ: انقلاب به روش گاندی

یکی از دوستانم مدتی پیش راجع به سبک مبارزه «مهاتما گاندی» صحبت می‌کرد و من دیدم برداشت او از «مبارزه بدون خشونت» و «قانون آهیمسا» چقدر اشتباه است. درست است که گاندی از پیروان خود نخواست دست به اسلحه ببرند ولی اسلحه دیگری به‌دست آنان داد که شاهرگ کمپانی هند شرقی (استعمار انگلیس) را قطع کرد: «بایکوت»! هندی‌ها طبق الگوی گاندی قرار شد نه از انگلیسی‌ها چیزی بخرند نه به آن‌ها چیزی بفروشند، نه برای آن‌ها کار کنند و نه با آنان صحبت کنند!

قرن‌ها پیش از گاندی «شیخ خلیفه» پیشوای معنوی سربداران خراسان با حکم «خراج‌ دادن به مغولان حرام است» کاری شبیه گاندی انجام داد. این شیوه مبارزه کار آسانی نیست که شبیه «نشستن و نظاره کردن» باشد. خود گاندی کت و شلواری که پارچه انگلیسی داشت را از تن درآورد و با پارچه‌ای که خودش از پشم بز ریسیده بود تن‌پوشی ساخت که همه ما عکس او را با آن دیده‌ایم. شیر بز نوشیدن و پشم بز پوشیدن هیچ شباهتی به الگوی «عرفان‌زدگی» و «روشنفکرمآبی» نخبگان ما یا انفعال پرخاشگرانه (Passive Aggression) تودهٔ جامعهٔ ما در مقابل نهادهای قدرت نامشروع ندارد.

یکی از دانشجویانم نیز برداشت اشتباهی از «آداپتاسیون» یا «انطباق» داشت، از نظر او «جنگیدن» نمودی از ناتوانی در آداپتاسیون بود و پذیرش و انطباق چیزی بود شبیه «انفعال»! در حالی که آداپتاسیون دو وجه دارد: در «Accommodation» ما خود را تغییر می‌دهیم تا با شرایط محیط هماهنگ شویم و در «Assimilation» ما محیط را تغییر می‌دهیم تا با ارزش‌ها و نیازهای ما هماهنگ‌شود.

انفعال و تسلیم در مقابل هر‌چه در محیط وجود دارد را نمی‌توان «آداپتاسیون» نامید. در فرهنگ ما آن‌قدر تعارف و تعریف، تملق و ریاکاری و ترس و بزدلی شایع است که به‌راحتی «فرار از مسئولیت اجتماعی» نقاب «آهیمسا» و «آداپتاسیون» به چهره می‌زند و ما دل‌خوش می‌کنیم که با کاری‌نکردن مشغول کار عظیمی هستیم!

دکتر محمدرضا سرگلزایی – روان‌پزشک

مطالب مرتبط

• نافرمانی مدنی
• کنش‌های کوچک ایستادگی
• بایکوت تلویزیون لهستان
• بند بازی
• مالکوم ایکس و مارتین لوترکینگ
• آداپتاسیون
• Photo From: laphamsquarterly.org