بهرام بیضایی
«بهرام بیضایی» در سال ۱۳۱۷ در آران و بیدگل زاده شد. پدرش ذکایی بیضایی آرانی، تعزیهخوان بوده است و عمو و پدر بزرگش دست اندر کار تعزیه و تنظیم متن برای تعزیه بودهاند. بیضایی نخستین کارهایش را در نوجوانی آغاز کرد، و در سالهای آخر دبیرستان دو نمایشنامه با زبان تاریخی نوشت.
بیضایی در رشتهی ادبیات وارد دانشگاه شد اما تحصیلاتش را نیمهتمام رها کرد، و در سال ۱۳۳۸ به استخدام اداره کل ثبت اسناد و املاک دماوند درآمد. بیضایی نوشتن را از سال ۱۳۳۸ با نوشتن نقد و تحقیق درباره تئاتر و سینما در نشریات علم و زندگی، هنر و سینما، ماهنامهی آرش، مجله موسیقی، کیهان ماه، ماهنامهی ستارهی سینما، کتاب چراغ و … آغاز کرد که تا سال ۱۳۶۱ ادامه داشت.
در سال ۱۳۴۱ به «اداره هنرهای دراماتیک» منتقل شد که نام این مرکز بعدها به «اداره برنامههای تئاتر» تغییر یافت. همان سال بیضایی «پژوهشهای نمایش در ایران» را نیز در مجله موسیقی چاپ کرد و نیز فعالیت سینمایی را با فیلم برداری یک فیلم هشت میلیمتری چهار دقیقهای سیاه و سفید آغاز کرد. او نخستین فیلم کوتاه خود «عمو سیبیلو» را در سال ۱۳۴۹ ساخت.
او یکی از پایهگذاران و اعضای اصلی کانون نویسندگان ایران در سال ۱۳۴۷ بود اما در سال ۱۳۵۷ از این کانون کنارهگیری کرد. از سال ۱۳۴۸ به عنوان استاد مدعو با دانشگاه تهران همکاری کرد و در سال ۱۳۵۲ از ادارهی برنامههای تئاتر به دانشگاه تهران به عنوان استادیار تمام وقت نمایش در دانشکده هنرهای زیبا و مدیریت رشتهی هنرهای نمایشی انتقال یافت. با همهی پیشینهی درخشانی که داشت در سال ۱۳۶۰ از دانشگاه تهران اخراج شد.
وی در سال ۱۳۷۵ به دعوت پارلمان بینالمللی نویسندگان در استراسبورگ اقامت نمود امّا با گشایش فضای فرهنگی در ۱۳۷۶ (دوران اصلاحات) به ایران بازگشت و و بعد از هجده سال محرومیت از صحنه دو نمایشنامهی «کارنامه بنداربیدخش» نوشتهی خودش و «بانو آئویی» نوشتهی میشیما یوکیو را به طور هم زمان در سالن چهارسو و سالن قشقایی واقع در تئاتر شهر بهروی صحنه برد.
وی هماکنون در ایالات متحده اقامت دارد و در دانشگاه استنفورد مشغول تدریس و تحقیق است. در سال ۲۰۱۲ جایزه «میراث فرهنگ دانشگاه استنفورد» به بیضایی اهدا شد، در سال ۲۰۱۳ نیز دانشگاه هاروارد جایزهی سینا را به وی اهدا کرد و در سال ۲۰۱۶ دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند دکترای افتخاری ادبیّات را به وی اعطا کرد.
بهرام بیضایی که در سالهای پس از انقلاب فرهنگی اجازهی تدریس در دانشگاههای ایران را ندارد، در رأیگیری از ۵۵ منقد سینمایی ایرانی در سال ۱۳۸۱ با ۴۰ رأی برترین کارگردان تاریخ سینمای ایران شناخته شد.
باشو، غریبهی کوچک (همراهِ گوزنها کارِ مسعود کیمیایی) برترین فیلم تاریخ سینمای ایران شناخته شده، و سگکشی، پرفروشترین فیلم سال ۱۳۸۰ ایران شد.«مارتین اسکورسیزی» دربارۀ مرمّت فیلم «رگبار» از ساختههای قدیمی بیضایی (که توسط بنیادی که اسکورسیزی پایهگذاری کرد انجام شده) گفته بود:
«من خیلی مفتخرم که the World Cinema Foundation اوّلین فیلم بلند بهرام بیضایی را مرمّت کرده است. حال و هوای فیلم، من را به بهترین لحظات فیلمهای نئورالیستی ایتالیایی میبرد، داستان فیلم، زیبایی یک افسانۀ کهن را دارد و در آن میتوانید ریشههای بیضایی در ادبیات، تئاتر و شعر را کاملاً حس کنید. بیضایی هیچوقت توسط متولّیان کشورش حمایت نشد و حالا در کالیفرنیا زندگی میکند و دردناک است که فکر کنیم این فیلم فوقالعاده که زمانی در ایران محبوبیت داشته در آستانۀ نابودی بود».
دکتر محمدرضا سرگلزایی _ روانپزشک
لینک کوتاه مطلب: https://drsargolzaei.com/?p=460