در باب مشاهده و ادراک

« آلن دو باتن» فیلسوف ۴۷‌ساله سوئیسی است که اکنون در انگلستان زندگی می‌کند. او در دانشگاه «کمبریج» تاریخ و فلسفه خواند و مدتی نیز در دوره PhD فلسفه فرانسوی در دانشگاه «هاروارد» مشغول تحصیل شد ولی دوره دکترای فلسفه‌اش را رها کرد تا برای عموم کتاب بنویسد و فلسفه را به زندگی روزمره مردم پیوند بزند.

اولین کتاب آلن دو باتن “جستارهایی در باب عشق” در سال ۱۹۹۳ منتشر شد – زمانی که آلن دو باتن ۲۴ ساله بود- و دو میلیون نسخه از آن فروش رفت. کتاب حاضر (در باب مشاهده و ادراک) در سال ۲۰۰۵ نوشته شده است. این کتاب کوچک (صد صفحه‌ای جیبی) خلاصه‌ای از سایر کتاب های آلن دو باتن است.

فصل اول کتاب «در باب لذت اندوه» نام دارد و به مرور آثار «ادوارد هاپر» نقاش آمریکایی (۱۹۶۷-۱۸۸۲) می پردازد، آثاری که در آن ها هاپر تصویری از تنهایی و اندوه قابل احترام خلق کرده است. آلن دو باتن در این مقاله ۱۴ صفحه ای مهارت نگاه‌کردن به یک تابلوی نقاشی را به ما می‌آموزد.

آلن دو باتن به ما یاد می‌دهد که هنرهای تجسمی را به عنوان یک «رسانه» در نظر داشته باشیم و به آن ها نگاه صرفأ تزئینی نداشته‌باشیم. این موضوع آن‌قدر برای آلن دو باتن مهم است که در این زمینه دو کتاب نوشته‌است که خوشبختانه هر دو به فارسی ترجمه شده‌اند:

کتاب «هنر همچون درمان» که او همراه «جان آرمسترانگ» نوشته توسط «مهرناز مصباح» به فارسی ترجمه شده و نشر چشمه آن را منتشر کرده‌است و کتاب “معماری شادمانی” که توسط پروین آقائی ترجمه شده و انتشارات ملائک آن را منتشر کرده‌‌است.

فصل دوم کتاب «در باب مشاهده و ادراک» گزارشی است فیلسوفانه و روان‌شناسانه از فرودگاه هیترو لندن. این فصل «در باب رفتن به فرودگاه» نام دارد. آلن دو باتن در این یادداشت ۸ صفحه ای به ما می آموزد که به آن‌چه به آن  عادت کرده‌ایم دوباره نگاه کنیم، نگاهی دقیق و خیال‌پردازانه، و دریابیم که جهان اطراف ما تا چه حد شگفت‌انگیز و تأمل‌برانگیز است.

این موضوع (نگاه موشکافانه و خیال پردازانه به یک فرودگاه) دستمایهٔ یک کتاب دیگر آلن دو باتن بوده‌است: کتاب “یک هفته در فرودگاه” که توسط مهرناز مصباح ترجمه شده و «نشر چشمه» آن را منتشر ساخته‌است.

فصل سوم کتاب در باب مشاهده و ادراک خلاصه‌ای است از آنچه آلن دو باتن در کتاب جستارهایی در باب عشق نوشته است. در این فصل از کتاب آلن دو باتن به کالبد‌شکافی یک رابطه عاشقانه می‌پردازد و به یکی از آسیب‌های اساسی این رابطه می‌پردازد، این که تلاش کنیم برای جلب رضایت معشوق تبدیل به آن کسی بشویم که نیستیم و اعتبار و اصالت خود را از دست بدهیم؛ به این دلیل آلن دو باتن نام این فصل از کتاب را “در باب اعتبار” گذاشته‌است.

اگر با خواندن این فصل کتاب علاقمند شدید که به طور مفصل به نقد آلن دو باتن از رابطه عاشقانه گوش بسپارید کتاب جستارهایی در باب عشق او با ترجمه گلی امامی و توسط «انتشارات نیلوفر» به فارسی ترجمه شده‌است.

فصل بعدی کتاب «در باب کار و خشنودی» به موضوع رضایت شغلی می‌پردازد و به این سؤال می‌پردازد که آیا می‌توان از فعالیت شغلی انتظار داشت سبب لذت و خشنودی ما شود یا کار اجباری است که ما برای برآوردن نیازهای ضروری‌مان مجبوریم تن به آن بدهیم. آلن دو باتن این موضوع را در کتاب «خوشی‌ها و مصائب کار» بیشتر باز می‌کند و نظرات فیلسوفان برجسته ای چون «امانوئل کانت»، «کارل مارکس» و «ویلیام جیمز» را به زندگی شغلی ما وارد می‌کند.

در فصل بعدی کتاب «در باب رفتن به باغ وحش» آلن دو باتن نگاه «چارلز داروین» و «دزموند جان موریس» را عاریه می‌گیرد و به جامعه و روابط انسانی با نگاه زیستی تکاملی می‌نگرد.

در فصل دیگر کتاب «در باب افسون اماکن پر ملال»  آلن دو باتن درباره زادگاهش (زوریخ) سخن می‌گوید و به بهانه این موضوع دیدگاه «گوستاو فلوبر» را پیش می‌کشد که از زیبایی و تمیزی و نظم زادگاه خود «روئن فرانسه» خسته شده‌بود و با سفر به شرق و شمال آفریقا از شلختگی، کثیفی و در‌هم‌تنیدگی انسان و حیوان لذت برده بود. ماجرای نگاه و سفر گوستاو فلوبر نیز در فصلی از کتاب «هنر سیر و سفر» آلن دو باتن بیشتر باز شده است.

این کتاب آلن دو باتن نیز با ترجمه «گلی امامی» توسط انتشارات نیلوفر به فارسی منتشر شده‌است.

کتاب کوچک در باب مشاهده و ادراک شما را با نگاه فیلسوفانه آلن دو باتن به جزئیات تکراری زندگی روزمره آشنا می‌کند و مقدمه‌ای برای خواندن آثار مفصل او خواهد شد .