درباره الکلیسم و کلینیک الکل

درباره الکلیسم و کلینیک الکل

الکلیسم خطرناک است، الکلیسم سومین علت شایع مورتالیتی و موربیدیتی در جهان است. در آمریکا یک سوم تصادفات رانندگی و دو سوم تصادفات رانندگی آخر شب و نیز دو سوم قتل‌ها تحت تاثیر الکل اتفاق می‌افتند. در فرانسه که 10 درصد نیروی کار کشور در صنایع مرتبط با تولید و توزیع الکل کار می کنند، 10 درصد کل مرگ و میر نیز مربوط به عوارض مصرف الکل است و 30 درصد تخت‌های بیمارستانی نیز در اشغال مشکلات مرتبط با مصرف الکل است. مصرف طولانی مدت الکل عوارض قلبی، فشار خون بالا و مشکلات کبدی ایجاد می کند. مصرف الکل در زنان باردار «سندرم الکل جنینی» ایجاد می‌کند که شایع‌ترین علت عقب ماندگی ذهنی قابل پیشگیری در کشورهای صنعتی است

 چه کسی الکلی است؟

دکتر «جان اوینگ» از دانشگاه «کارولینای شمالی» ابزار چهار گزینه ای را برای تشخیص الکلیسم طراحی کرد که به‌طور بین المللی پذیرفته شده است. این ابزار شامل چهار سوال است که اگر کسی به حداقل دو سوال آن پاسخ مثبت دهد الکلی محسوب می‌شود. این پرسشنامه براساس حرف اول کلمات کلیدی سوالات، پرسشنامه CAGE نامیده می‌شود.

سوال اول: آیا تا کنون احساس کردید که لازم است نوشیدن الکل را متوقف (Cut Down) کنید؟
سوال دوم: آیا تاکنون دیگران شما را به دلیل نوشیدن الکل مورد انتقاد و سرزنش (Annoyed) قرار داده‌اند؟
سوال سوم: آیا تاکنون به خاطر نوشیدن الکل دچار احساس پشیمانی یا احساس گناه (Guilty) شده‌اید؟
سوال چهارم: آیا تاکنون شده است که سر صبح برای آرام کردن خود یا برای خلاص شدن از حال بد الکل بنوشید؟ (به اصطلاح برای باز کردن چشم eye opener می‌گویند)

 برای کمک به یک الکلی چه باید کرد؟

اول- اگر بیماری هنوز به درگیری خود با الکل بصیرت (Insight) ندارد، لازم است با کمک یک مشاور حرفه‌ای (پزشک، روانشناس، پرستار یا مددکار اجتماعی) به مرور تاثیر الکل در زندگی‌اش پرداخته شود و با مواجه کردن وی با ترازنامه «هزینه/ فایده» مصرف الکل، متقاعد شود که نیاز به درمان دارد. این فرآیند «مصاحبه انگیزشی» (Motivational Interview) نامیده می‌شود.

دوم- اگر کسی دچار «وابستگی به الکل» شده باشد معمولاً برای قطع مصرف الکل نیاز به سم‌‌زدایی (Detoxification) دارد زیرا علائم بازگیری الکل اغلب شدید و در مواردی خطرناک هستند مانند استاتوس اپیلپتیکوس و دلیریم ترمنس. سم زدایی الکل باید زیر نظر یک پزشک انجام شود و گاهی ضروری است بیمار در بیمارستان بستری شود.

سوم- طولانی‌ترین مرحله درمان پیشگیری از بازگشت (Relapse prevention) است. در همه وابستگی‌ها بخش زیادی از بیماران دچار بازگشت به مصرف (عود یا Relapse) می‌شوند. در یک پایش 6 ماهه، 3/2 بیماران و در یک پایش یک ساله 80% درصد بیماران پس از درمان دچار عود شده بودند.

بنابراین رها کردن بیماران پس از سم‌زدایی معمولاً باعث بازگشت آنها به الکل می‌شود.
«پیشگیری از عود» شامل اقدامات زیر است:

– آموزش بیمار و خانواده راجع به فرآیند درمان و نحوه ارتباط با تیم درمانی
– آموزش بیمار و خانواده‌اش راجع به چگونگی مواجهه با شرایطی که باعث مصرف می‌شوند (خشم، غم، وسوسه، درد و …)
– تشخیص و درمان اختلالات روان‌پزشکی همراه (اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی، اختلالات شخصیت و …)
– اصلاح باورهای غیر منطقی که زمینه‌ساز مصرف الکل هستند و آموزش مهارت‌های رفتاری که قدرت «نه گفتن» به الکل را به فرد می‌دهد. (درمان شناختی- رفتاری CBT)
– شرکت در گروه‌های خودیاری (همچون الکلی‌های گمنام AA) که با مشارکت در تجربه‌های بیماران بهبود یافته و حمایت روانی از بیمار به تداوم پاکی (پرهیز Abstinence) کمک می‌کند.

ضرورت راه اندازی کلینیک الکل چیست؟

نتایج مقدماتی مطالعات, حاکی از شیوع بالاتر از مقادیر پیش بینی شده اختلالات مصرف الکل در کشورمان است. با توجه به این امر و در راستای سیاست‌های وزارت بهداشت اولین کلینیک درمان اعتیاد به الکل- جهت آموزش کادر درمانی و ارائه خدمات روان‌پزشکی و روان‌شناختی و درمان استاندارد مشکلات سوء مصرف و وابستگی الکل- در مرکز ملی مطالعات اعتیاد (INCAS) راه اندازی شد.

 کلینیک آموزشی درمان وابستگی به الکل چیست؟

کلینیک الکل مرکز ملی مطالعات اعتیاد (INCAS) در مرداد ماه 1393 با هدف آموزش تیم درمانی و ارائه درمان استاندارد به بیماران دچار الکلیسم تاسیس شد.
اولین گروهی که در این کلینیک آموزش می‌بینند دستیاران تخصصی روان‌پزشکی هستند ولی به‌تدریج این کلینیک و مجموعه درمانگاه آموزشی مرکز مطالعات اعتیاد، دوره‌های عملی (کارورزی) درمان وابستگی به الکل و مواد را برای پزشکان، روان‌شناسان داوطلب راه اندازی خواهد کرد.

در حال حاضر پذیرش اولیه بیماران وابسته به الکل دوشنبه هر هفته از ساعت 12-9 صورت می‌گیرد. نشانی کلینیک درمان وابستگی به الکل تهران میدان قزوین- ابتدای خیابان کارگر جنوبی- جنب بیمارستان فارابی است.

دکتر محمدرضا سرگلزایی _ روان‌پزشک

مطالب مرتبط

• آیا می‌دانید کدام فرزندتان معتاد خواهد‌شد؟
• اعتیاد و بازی‌های تعاملی
• مصرف مواد و اختلالات اعتیاد
• خاطره ای از کلینیک الکل