شنگول و منگول

شنگول و منگول

نمی‌دانم به اين نكته دقت كرده‌ايد كه در اغلب افسانه‌ها نبوغ و قهرمانی، در بين فرزندان يک خانواده به فرزند سوم تعلق دارد؟

در افسانه‌ی معروف «بزبز قندی»، شنگول و منگول كه فرزندان بزرگتر بزبز قندی هستند فريب گرگ را می‌خورند و در را به روی او باز می‌كنند و فرزند سوم (حبه‌ی انگور) كه صاحب درايت و هوش است در تنور پنهان می‌شود و گزارش ماوقع را بعدأ به مادر خود می‌دهد.

در داستان فرنگی «گربه‌ی چكمه پوش» هم پسران اول و دوم آسيابان ميراث او را بين خود تقسيم می‌كنند و برای پسر سوم چيزی نمی‌ماند جز يک گربه. اما پسر سوم با همان گربه به نيک بختی و خوش عاقبتی می‌رسد.

در داستان «قلعه‌ی ذات‌الصور هوش ربا» در مثنوی مولوی نيز پسر اول شاه، كشته‌ی شهوت می‌شود و پسر دوم مقتول طمع و اين پسر سوم است كه صبوری پيشه می‌کند و به وصال دختر خاقان چين می‌رسد:

آرزو از صبر آيد نی شتاب
صبر كن؛ الله اعلم بالصواب

در رمان برادران کارامازوف داستایوسکی نیز همین ماجرا تکرار می شود. دیمیتری کارامازوف غرق در عقلانیت سکولار است و این شکاکیت افراطی و نیهیلیسم اخلاقی او را به جنون می‌کشاند. دیمیتری کارامازوف در شوریدگی عاشقانه غرق می‌شود و در قماری که «بباخت هرچه بودش» به زندان می‌رود. در این میان آلکسی (برادر سوم و کوچکترین برادر) است که به اخلاص و شفقت مسیحی نائل می‌گردد!

راز عدد سه چيست؟

«ارنست اپلی» روان‌شناس يونگی می‌نويسد:
«عدد سه مترادف راه حل و زندگی نو است. در سه، نشانی از اراده و یک ايده‌ی نو است. در سه، جوهری مذكر (آنيموسی) است؛ پس روح مبارزه در آن وجود دارد. خدايان اغلب در گروه سه نفری ظاهر می‌شوند. در مذهب هندو خداوند تجلی سه گانه‌ای دارد: برهما (خدای آفرينش)، ويشنو (خدای حفاظت كننده) و شيوا (خدای مرگ). در مسيحيت نيز تثليث پدر، پسر و روح القدس وجود دارد… سه، معنای «شدن» دارد.»

در لطايف تفكر خلاق نيز از اين ضرب المثل زياد استفاده می‌كنيم:

«وقتی بر سر دوراهی ايستاده‌ای و ترديد داری، از راه سوم برو»
در اين جا هم راه سوم راهی است نو، راهی كه تو اولين رهروی آن هستی و به مدد شهامت و اراده‌ی تو خلق می‌شود.

دکتر محمدرضا سرگلزایی ـ روان‌پزشک

پی‌نوشت:

ارنست اپلی (Ernst Aeppli 1892-1954) روان‌کاو یونگی سوئیسی در سال۱۹۲۳ دکترای خود را از دانشگاه زوریخ دریافت کرد. بیشتر شهرت وی در زمینه‌ی تحلیل رویاست. کتاب‌های وی عبارتند از: «تعارض‌های زندگی و مشاوره‌ی روان‌شناختی» – «رویا و تحلیل رویا» ، «روانشناسی خودآگاه و ناخودآگاه»، «شخصیت، خطابه‌ای در باب افراد بالیده». از کتاب‌های ایشان تا جایی که من مطلع هستم فقط کتاب «رویا و تعبیر رویا» توسط «دل آرا قهرمان» به فارسی ترجمه شده و توسط نشر میترا در سال ۱۳۷۸ منتشر شده‌است.

مطالب مرتبط 

• همه‌چیز از فیثاغورث شروع شد!
• رمزگشایی نمادها در داستان پینوکیو
• تحلیلی جامعه‌شناختی برادران کارامازوف