فرانتس فانون (Frantz Fanon)

چشم تاریخ: فرانتس فانون  (Frantz Fanon)

«فرانتس فانون» (۲۰ ژوئیه ۱۹۲۵، ۶ دسامبر ۱۹۶۱) اهل مارتینیک (از مستعمرات فرانسه در دریای کارائیب)، و یک روان‌پزشک، روانکاو، نظریه‌پرداز انقلاب ضداستعماری و نویسنده بود.

می‌توان او را به خاطر ‌آسیب شناسی نژادپرستی و استعمار از متفکّرین برجستهٔ قرن بیستم دانست. کارهای فرانتس فانون برای چند دهه الهام‌‌بخش جنبش‌های آزادی‌‌خواهی و ضداستعماری بوده‌اند.

فانون پس از خدمت در ارتش فرانسه در جنگ جهانی دوّم، در لیون به تحصیل روان‌پزشکی پرداخت و از همان زمان بود که دریافت یک سیاه‌پوست صرف‌نظر از سطح دانش و فرهنگش، از نظر فرانسوی‌ها همیشه در سطحی پایین‌تر از یک سفیدپوست قلمداد می‌شود.

فرانتز فانون از یک سو با اگزیستانسیالیسم فرانسوی ژان پل سارتر و از سوی دیگر با روانکاوی فرانسوی ژاک لکان کاملاً آشنا شد و سپس برای تبیین نژادپرستی و استعمار از این دو نظریه استفاده کرد.

او در سال ۱۹۵۳ به عنوان رئیس بیمارستان روان‌پزشکی بلیدا ژوئنویل به الجزایر رفت. او در آن بیمارستان اصلاحات فراوانی ایجاد کرد و ادارۀ آن مرکز درمانی را از روش‌های قرون وسطایی و قفل و زنجیر کردن بیماران به روش‌های دموکراتیک و مبتنی بر کرامت انسانی حرکت داد.

آشنایی او با جنبش آزادی‌بخش الجزایر و تجربه‌هایش در تماس با مردم استعمارزده، باعث پیوستن او به انقلابیون الجزایر شد. فانون می‌پرسید: «چطور مردم می‌توانند درمان شوند وقتی که جامعه دیوانه است؟!» فرانتس فانون بر این باور بود که برای احقاق ارزش‌های انسانی می‌توان به شدت عمل نیز دست زد.

فانون از طریق صحرای غربی خط کمک‌رسانی‌ای را به جبهۀ آزادی‌بخش الجزایر ایجاد کرد. وی در حین یکی از این مأموریت‌ها در سال 1959 به مین اصابت کرد و به شدت مجروح شد. وقتی فانون در بیمارستانی در رم بستری شد تروریست‌های مسلح به بیمارستان حمله کردند ولی از آنجا که آن شب اتاق فانون عوض شده بود آن‌ها به تخت خالی شلیک کردند. پس از آن نیز تروریست‌های دولتی ماشینی را که قرار بود او را از بیمارستان به فرودگاه ببرد بمب‌گذاری کردند. بمب دقایقی زودتر منفجر شد و فانون جان سالم به در برد ولی دو کودک در این انفجار کشته شدند.

در سال 1960 سرویس اطلاعاتی فرانسه در لیبریا یک آدم‌ربایی را برای دستگیری او طراحی کرد ولی تماس یکی از کارکنان ایرفرانس منجر به این شد که فانون سوار هواپیمایی که قرار بود از گینه به ساحل عاج تغییر مسیر دهد نشود و این بار هم تلاش تروریست های حکومتی ناکام ماند. اما مدتی بعد فرانتس فانون دچار سرطان خون شد و در سن 36 سالگی درگذشت و در گورستان جبهۀ آزادی‌بخش الجزایر به خاک سپرده شد. سه ماه بعد از مرگ فرانتس فانون الجزایر به کشوری مستقل تبدیل شد.

آثار وی عبارتند از:

• پوست سیاه، صورتک‌های سفید
• استعمار در حال احتضار
• دوزخیان روی زمین
• انقلاب آفریقا

دکتر محمدرضا سرگلزایی – روان‌پزشک

منبع: کتاب فانون- قدم اول، نویسنده: دبورا ویریک- انتشارات شیرازه

https://publicystyka.ngo.pl/czarna-skora-biale-maski-po-raz-pierwszy-po-polsku