فلسفه اومانیسم و طب قصهمحور
شاید برای اغلب پزشکان ایرانی واژه «طب قصهمحور» نامانوس و ناشناخته باشد.
«Narrative medicine» که من آن را «طب قصهمحور» ترجمه کردهام توسط دکتر «Rita Charon» (متخصص داخلی) بر اساس نظرات نظریهپردازانی چون «Georg Engel» و «Eric Cassel» شکل گرفت. این نظریهپردازان به «منحصربهفرد بودن» تجربه بشری معتقدند. آنها «تجربه بیماری» را نیز برای هر فرد تجربهای منحصربهفرد میدانند و باور دارند که پزشک در کنار فهم «بیماری» (Disease) که از جنس (explanation) است باید بتواند تجربه پدیدارشناسانه «بیمار» را نیز با فرایند undrestanding درک کند.
Rita Charon در سال ۱۹۷۰ لیسانس خود را در رشتههای زیستشناسی و تعلیم و تربیت از دانشگاه فوردهام دریافت کرد. او در سال ۱۹۷۸ تحصیلات پزشکی خود را در دانشگاه هاروارد به پایان رساند و دوره رزیدنتی خود را در زمینه طب داخلی در مرکز پزشکی مونته فیوره نیویورک شروع کرد.
دکتر شارون از سال ۱۹۸۲ شروع به تدریس در دانشکده طب دانشگاه کلمبیا کرد و از سال ۲۰۰۱ «استادتمام» (Full Professor) آن دانشگاه است. وی علاوه بر تحصیلات طب در سال ۱۹۹۹ دکتری ادبیات انگلیسی خود را نیز از دانشگاه کلمبیا دریافت کردهاست.
دکتر شارون که از سال ۲۰۰۰ برنامه «طب قصه محور» را در دانشگاه کلمبیا راهاندازی کردهاست، اعتقاد دارد ضروری است که پزشکان به طور حرفهای و تخصصی در «ادبیات داستانی» آموزش ببینند. این آموزش هم به آنها کمک میکند که بتوانند با فشارها و صدمات کار بالینی کنار بیایند و هم باعث میشود که بتوانند درک انسانی از بیمار را با فهم عقلانی از بیماری بیامیزند.
البته در طول تاریخ، پزشکان متعددی قصهگو و داستاننویس بودهاند. معروفترین آنها شاید «آنتوان چخوف» (خالق باغ آلبالو) و «میخائیل بولگاکف» (خالق مرشد و مارگاریتا) بودهاند. در ایران نیز «دکتر غلامحسین ساعدی» و «دکتر اصغر الهی» (هردو روانپزشک) نمایشنامهنویسان نامداری بودند. اما این ایده که آموزش ادبیات داستانی باید جزئی ضروری از آموزش پزشکی باشد به دکتر ریتا شارون تعلق دارد.
نکته جالب اینجاست که دکتر شارون راجع به طب به طور عام این نظر را دارد نه صرفا حوزهی روانپزشکی. در حوزه روانپزشکی و بهویژه ساحت رواندرمانی این عقیده تازگی ندارد. بحث بر سر اسطورهها و قصهها بخشی بزرگ از کار پایهگذاران رواندرمانی همچون «زیگموند فروید»، «کارل گوستاو یونگ»، «ژاکوب مورنو»، «اریک فروم» و «اریک برن» بودهاست.
یونگ اعتقاد داشت که رویاها، ساختاری دراماتیک دارند و بدون دانستن ادبیات نمایشی نمیتوان رویاها را تفسیر کرد! سالهاست که «رولومی»، «جورج کلی»، «هانسکارل لونر» و «میلتون اریکسون» قصهدرمانی (Narrative therapy) را اساس کار خود ساختهاند و «اروین یالوم» رواندرمانی را با قصهگویی آموزش میدهد.
آنچه کار دکتر شارون را بدیع و ابتکاری ساختهاست این است که او فلسفه انسانمدار (اومانیسم) را با پزشکی عجین ساخته و هر پزشکی را (اعم از اینترنیست -Internist- یا جراح) بر میانگیزد که در مواجه با بیماران خود آنها را در ساختار داستانی و استعاره – Metaphor – ،پیرنگ – plot – و قهرمان قصه – character – ) ببینند و منحصر به فرد بودن آنان (individuality) را کشف و منعکس سازند.
دکتر محمدرضا سرگلزایی – روانپزشک
پینوشت:
- برای آشنایی با جایگاه قصهدرمانی در روانشناسی انسانگرا به فصل هجدهم کتاب «تاریخ روانشناسی» بی .آر .هرگنهان – ترجمه «یحیی سید محمدی – انتشارات ارسباران مراجعه کنید.
- دیدگاه یونگ درباره ماهیت دراماتیک رویاها را در فصل «درباره سرشت رویاها» بخوانید. این مقاله در کتاب «رویاها» نوشته کارل گوستاو یونگ – ترجمه دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور- توسط انتشارات قطره منتشر شده است.
- درباره نظرات دکتر شارون می توانید مطالب زیر را بخوانید:
* Charon R . Narrative and Medicine, New England Journal of Medicine, 2004 ; 350 (9): 862
*Charon R . Narrative Medicine:
Attention, representation, affiliation.
Narrative. 2005 ; 13(3): 261
*Charon R . Narrative Medicine : Monoring the stories of illness. Oxford:
Oxford University press; 2006 - تفاوت explanation و Understanding را از درسنامه روانپزشکی آکسفورد (۱۹۹۶)، مایکل گیلدر و همکاران – ترجمه دکتر نصرا الله پورافکاری برداشت کردهام.
مطالب مرتبط
- روانشناسی قصه محور
- چرا قصه درمانی؟
- سیر مطالعاتی یک روانشناس
- تحلیل فیلم ویل هانتینگ خوب
- پندهای پیچ درپیچ کهن
- معنای بیماری
- اسطوره شناسی و امر سیاسی
- صدایی از اعماق سال ها
لینک کوتاه مطلب: https://drsargolzaei.com/?p=156
