قدرت اخلاق - فصل پنجم از کتاب «اخلاق و آزادی» - دکتر محمدرضا سرگلزایی

قدرت اخلاق – فصل پنجم از کتاب «اخلاق و آزادی»

تنها در صورتی می‌توان در «مبارزه اخلاقی» شانسی برای پیروزی قائل بود که برای «اخلاق» قائل به قدرتی باشیم.

اگر این قدرت فرضی را قدرتی ماورایی و فرا-انسانی بدانیم و این گزاره را مطرح کنیم که «نیروهای ناشناخته» حامی و تقویت کننده مبارزهٔ اخلاقی هستند دچار این چالش می‌شویم که آیا با این فرض «هاله‌ای از تقدّس» و «فرا طبیعی» بودن به دور خود نمی‌کشیم؟

آیا تکیه کردن بر نیروهایی که نه قابل اثبات و نه قابل رد هستند، نفی‌کننده اصل «یقین پرهیزی» نیست؟

طبعاً با این چالش‌های جدّی نمی‌توان پاسخ به این پرسش را متکی به گزاره «قدرت فراطبیعی» قرارداد پس «اخلاق» چگونه می‌تواند ایجاد قدرت کند؟

گرچه یک نظام و نهاد غیر اخلاقی با داشتن مزیت‌های رقابتی متعدّد در کوتاه‌مدت شانس بسیار بیشتری برای بُرد دارد امّا نقطه‌ضعف چنین نهاد‌هایی گسستگی تدریجی و متلاشی شدن درونی آن‌هاست. افرادی که به خود اجازه داده‌اند در مقابل رقیب از ابزارهای غیراخلاقی سود جویند به تدریج دچار این «قابلیت» می‌شوند که در مقابل شرکای خود نیز از همین «کارت‌های برنده» استفاده کنند.

نتیجه چنین وضعی، ایجاد یک فرآیند دائمی گسستگی در درون چنین نهادها و نظام‌هایی است .
در واقع وظیفه گروه مدافع آزادی جنگیدن با مخالفان آزادی نیست بلکه وظیفه واقعی آن‌ها، حفظ یک جمعیت اخلاقی از طریق پالایش دائمی و خودارزیابی مستمر است.

جنبه چالش برانگیز ماجرا این است که «نقد دائمی» (Skepticism) منجر به تغییر مداوم تعریف ما از «رفتار اخلاقی» و «شخص اخلاق‌مدار» می‌شود.

بنابراین مدافعان آزادی علاوه بر چالش دائمی در سطح روانشناختی مدیریت خویشتن برای حفظ رفتار اخلاقی، لازم است یک چالش مستمر نیز در سطح فلسفی-معرفتی برای تعریف و بازتعریف ملاک‌های رفتار اخلاقی داشته‌باشند .