قضیهٔ فیثاغورث و شهادت انسانی امین!
میگویم: «اگه یه روز صبح پاشی و ببینی تمام کوچه و خیابونا خیس شده چی فکر میکنی؟»
میگوید: «فکر میکنم شب گذشته بارون اومده»
میگویم: «حالا اگه من بهت بگم خیر بارون نیومده، دیشب شهرداری همهٔ کوچه خیابونا رو شسته، یا همهٔ لولههای آب شهر ترکیده و سپس خودبه خود تعمیر شده اونوقت چی فکر میکنی؟!»
میگوید: «اونوقت میگم اگه تو بگی حتماً درسته!»
میگویم: «ولی من بر اساس احساساتم استنتاج نمیکنم، ادلّه رو میچینم و استقرائی فکر میکنم و تنها وقتی نظرم عوض میشه که تو ادلّهٔ جدیدی بیاری یا بتونی ادلّهٔ من رو ابطال کنی، اینکه تو رو دوست دارم باعث نمیشه که تفکّر استقرائی رو کنار بذارم. اگه تو رو صادق و امین میدونم معناش این نیست که وقتی تو میگی دو دو تا به جای چهار تا میشه پنج تا من باور کنم. شهادت هیچ فرد عادل و امینی باعث نمیشه قضیهٔ فیثاغورث ردّ بشه، علاقهٔ من به تو هم باعث نمیشه جدول ضرب تغییر کنه، حساب حسابه کاکا برادر!»
این یک گفتگوی دوستانه بود بین من و دوست عزیزی که بدون اینکه خود بداند از «برهان دل» یا sentimentalism دفاع میکرد، چیزی که در فرهنگ ما رایج است: «دلم گواهی میده که …..»
من در مقالهٔ «زندگی حسّ غریبی ست که یک مرغ مهاجر دارد» به شرح و نقد Sentimentalism پرداختهام.
«دیوید هیوم» فیلسوف تجربهگرای بریتانیایی در کتاب «گفتگوها در باب دین طبیعی» یک چنین گفتگوی دوستانهای را ادامه داده و بر اساس نقد ادلّه موضوع دینداری را به نقد کشیده است. دیوید هیوم میگوید، وقتی ما اخبار معجزاتی را که خودمان شاهد وقوع آنها نبودهایم را میشنویم طبق قاعدهٔ فوق اوّلین فرضمان باید بر این قرار گیرد که این اخبار افسانه، شایعه، دروغ یا توهّم هستند، همانطور که خیس بودن خیابانها ما را به باران میرساند.
«دیوید هیوم» دو بار برای پست علمی استادی دانشگاه کاندید شدهبود ولی مخالفت روحانیون اسکاتلند او را از این پستها محروم کرد. کتاب «گفتگوها در باب دین طبیعی» سه سال پس از مرگ دیوید هیوم و در سال ۱۷۷۹ بدون نام ناشر منتشر شد. این کتاب با ترجمهٔ «حمید اسکندری» و توسط «نشر علم» به فارسی منتشر شده است. اگر مایلید خلاصهٔ این کتاب را بخوانید در کتاب «آثار کلاسیک فلسفه» یک فصل به بررسی کتاب هیوم اختصاص داده شده است. کتاب «آثار کلاسیک فلسفه» نوشتهٔ «نایجل واربرتون» است و «انتشارات ققنوس» آن را با ترجمه «مسعود علیا» منتشر ساخته است.
دکترمحمدرضاسرگلزایی ـ روانپزشک
مطالب مرتبط
لینک کوتاه مطلب: https://drsargolzaei.com/?p=289