نظام تفاخر
«کارن هورنای» (۱۹۵۲-۱۸۸۵) یکی از اولین زنان روانکاو است. هورنای آلمانی است ولی بیشتر عمر کاری‌اش را در ایالات متحده گذرانده است. روی کار آمدن فاشیست‌ها (حزب نازی) باعث شد که انبوهی از نخبه‌ها و نوابغ از آلمان و اتریش بگریزند. معمولا پدیده «فرار مغزها» یا «کوچ نخبگان» یکی از پیامدهای روی کار آمدن نظام‌های فاشیست و توتالیتاریست است.
نخبه‌ها اهل اندیشه‌اند ولی فاشیست‌ها و توتالیتارها با آزاداندیشی مخالفند و می‌گویند، تو آزادی بیندیشی مشروط به این‌که نتیجه اندیشه تو چیزی خارج از چارچوب «قرائت رسمی» یا «اندیشه پیشوا» نباشد!
طبیعی است که در چنین نظامی بیان آزاد اندیشه‌ها جرم است و نخبه‌ها تحمل چنین فضایی را ندارند. به این دلیل پس از روی کار آمدن حزب نازی نوابغی همچون زیگموند فروید، کارن هورنای، اریک فروم، فریتز پرلز، آلبرت انیشتین، ژاکوب مورنو، هانا آرنت و آنا فروید،آلمان و اتریش را ترک کردند و آن‌ها که ماندند (همچون کارل یاسپرز و ویکتور فرانکل) متحمل فشارهای سنگین شدند. پیش از این به تفصیل راجع به نظام‌های فاشیست و توتالیتاریست و نیز راجع به آرنت و یاسپرز نوشته‌ام و اکنون می‌خواهم به بخشی از اندیشه‌های هورنای بپردازم.
هورنای باور دارد که هر جامعه‌ای دارای یک «نظام تفاخر» (Pride System) است. نظام تفاخر تصویر ایده‌آلی است که محصول تاریخ، فرهنگ و نظام سیاسی است و افراد تلاش می‌کنند به آن تصویر ایده‌آل نزدیک شوند تا بتوانند به دیگران فخرفروشی و به خود افتخار کنند. شاید بتوان «نظام تفاخر» هورنای را شبیه به «هژمونی فرهنگی» آنتونی گرامشی دانست که پیش از این در مقاله «فرودستان پرستشگر» به آن پرداخته‌ام.
کارن هورنای می‌گوید: نظام تفاخر اجتماعی ما را از خویشتن اصیل‌مان بیگانه می‌کند و باعث می‌شود به‌جای حرکت به سوی خویشتن واقعی (Real Self) به سوی آن خویشتن ایده‌آل بازاری (Idealized Self) حرکت کنیم.
چرا نام این خویشتن ایده‌آل را بازاری نهادم؟ زیرا این نقش اجتماعی بازار و خریدار دارد و شما با نزدیک شدن به آن «سرمایه اجتماعی» (Social Capital) و در نتیجه سرمایه اقتصادی (Economic Capital) خود را افزایش می‌دهید و امکانات و فرصت‌های بیشتری برای کسب قدرت، شهرت، ثروت و محبوبیت به دست می‌آورید.
ولی هورنای باور دارد که اگر در راستای کشف و تحقق خویشتن واقعی خود حرکت نکنیم اکتساب این قدرت و ثروت و شهرت نمی‌تواند ما را به «رضایت» برساند و ما در بالاترین پله‌های نردبان پیروزی اجتماعی نیز ناراضی، تنیده و افسرده خواهیم بود.
این‌که آیا هورنای درست می‌گوید یا نه بستگی دارد به این‌که شما با «روان‌شناسی انسان‌گرا و وجودی» (اومانیستی و اگزیستانسیال) موافق باشید یا نه.
دکتر محمدرضا سرگلزایی ـ روانپزشک
.
مطالب مرتبط
- هانا آرنت، کارل یاسپرس و مسئولیت سیاسی
- گرامشی، هژمونی و فرودستان پرستشگر
- فرد یا جامعه
- حکمت رؤیا
- مسیر تفرّد از دیدگاه کارل گوستاو یونگ
Photo From: slideshare.net
لینک کوتاه مطلب: https://drsargolzaei.com/?p=311
این مطلب به زبان‌های English در دسترس است
1 دیدگاه
پینگ کردن: عضویت و تفکر - دکتر محمدرضا سرگلزایی - روانپزشک