کودتای پینوشه

ژنرال «آگوستو خوزه رامون پینوشه اوگارته» (زادهٔ ۲۵ نوامبر ۱۹۱۵ – درگذشتهٔ ۱۰ دسامبر ۲۰۰۶)، از نظامیان شیلی بود که در کودتای ۱۹۷۳ شیلی (۱۱ سپتامبر سال ۱۹۷۳) دولت سوسیالیست «سالوادور آلنده» را سرنگون کرد و به مدت ۱۷‌سال ریاست جمهوری شیلی را تا سال ۱۹۹۰ به عهده داشت.

پینوشه در سال ۱۹۹۰ قبل از ترک مقام خود تدابیر حقوقی وضع کرد که به موجب آن از مصونیت برخوردار شود تا جرایم او قابل تعقیب نباشد، تا چند دهه بعد که دادگاه عالی شیلی مصونیت حقوقی او را لغو کرد و او می‌توانست به خاطر قانون‌شکنی مورد محاکمه قرار گیرد. به دنبال کودتای او در سال۱۹۷۳ علیه دولت چپ «سالوادور آلنده»، هزاران نفر در شیلی به زندان افتادند. در نوامبر ۲۰۰۶ پینوشه مسؤولیت آن‌چه که در دوران او انجام شده را پذیرفت، گرچه هرگز به دلیل این کار محاکمه نشد. بسیاری از هواداران وفادارش نیز پس از آن‌که در سال ۲۰۰۴ معلوم شد او درگیر یک اختلاس ۲۷ میلیون دلاری بوده، او را رها کردند.

در سال ۱۹۸۸ رفراندومی به منظور انتخاب دوباره پینوشه برای هشت سال دیگر ریاست‌جمهوری برگزار شد. این همه‌پرسی از این‌روی برگزار شد که مخالفت بر ضد پینوشه هر روز افزایش می‌یافت و از سوی دیگر با دیدار «پاپ ژان پل دوم» رهبر مسیحیان کاتولیک جهان، پینوشه مجبور شد که نظام حکومتی را از دیکتاتوری به دموکراسی تغییر شکل بدهد. در این همه‌پرسی اگر او دوباره رای «آری» می‌آورد، می‌توانست تا سال ۱۹۹۷ در همان مسند باقی بماند ولی اگر «نه» نصیبش می‌شد، می‌بایست تا پایان سال باقی‌مانده از ریاست جهوری خود بماند و بعد از آن یا دوباره کاندید ریاست جمهوری و یا مجلس بشود.

به سرعت تبلیغات سیاسی برای «نه» گفتن در کشور به راه افتاد. کمپین‌های بزرگ به همراه گروه‌هایی که سابقاً از هم پاشیده و غیر‌منسجم بودند برپا شد. بالاخره در تاریخ ۵ اکتبر ۱۹۸۸ «نه» در مقابل «بله» با ده درصد اختلاف به پیروزی رسید. احزاب متحد شده، «پاتریکیو آیلوین» که مخالف آلنده هم بود را جلو انداختند تا مقابل پینوشه و حزب راست بایستد. سپس در سال ۱۹۸۹ رفراندومی دیگر به وقوع پیوست که با مقداری قاطع (۹۱٪) به رفراندوم گذاشتن قانون اساسی را برنده شد و در دسامبر همان سال نیز پاتریکیو آیلوین توانست ریاست جمهوری را نیز با میزان رای ۵۵٪ در مقابل کمتر از ۳۰٪ رای پینوشه، از آن خودش کند.

هر چند که پینوشه نتوانست در پست ریاست جمهوری باقی بماند ولی هم‌چنان تا سال ۱۹۹۸ در پست فرماندهی کل قوا باقی بود و بسیاری از مردم شیلی به تمسخر او را سناتور بدون بازنشستگی خطاب می‌کردند. اما این مصونیت‌های دیپلماتیک که در شیلی امکان هیچ تعقیب قانونی علیه او را نمی‌داد بالاخره تمام شدند و پینوشه در سال ۱۹۹۸ در بریتانیا (که برای معالجه بیماری خود به آن‌جا رفته بود) دستگیر و توسط یک قاضی اسپانیولی به‌نام «بالتازار گارزون» محاکمه شد. پس از مرگ پینوشه هر از چندی پروندهٔ قضایی علیه حکومت وی یا مسؤولان آن زمان گشوده می‌شود. در سال ۲۰۱۲ یکی از نظامیان، قبل از مرگ از نحوه کشتن مخالفان و به دریا ریختن آنها پرده برداشت و محل این جنایت را نیز فاش کرد و انجمنی از قضات شیلی که به نقض تعهد اعضای خود در پاسداری از حقوق شهروندان در دوران پینوشه اذعان کرده‌ بود از مردم شیلی خواهان بخشش شد.