نام کتاب: بازگشت_به_ناکجاآباد
گفتگوی سیمون لامارته و آمانوئل آرتری
نویسنده: امیرپرویز پویان
کتاب بازگشت به ناکجاآباد در بدو امر ترجمه‌ای از گفتگوی بین دو روشنفکر مکزیکی به نظر می‌رسد. حتی در نسخه‌ای از کتاب که من در اختیار دارم و مربوط به چند دهه قبل است نام مترجم (علی کبیری) هم روی جلد آمده است؛ اما واقعیت امر این است که این گفتگو هیچگاه صورت نگرفته‌است! سیمون لامارته و آمانوئل آرتری شخصیت‌های غیر‌واقعی هستند که نویسنده کتاب از زبان آنان سخن گفته‌است. نویسنده‌ی این کتاب امیر پرویز پویان بوده است که برای فرار از سانسور یا کشف توسط ساواک حرف‌هایش را از زبان دو روشنفکر آمریکای لاتین بیان کرده است.
امیر پرویز پویان متولد ۱۳۲۶ بود و معروف‌ترین کار تئوریک او مقاله «ضرورت مبارزه مسلحانه و رد تئوری بقا» بود که در سال ۱۳۴۹ نوشت و به طور وسیع در میان روشنفکران و دانشجویان پخش شد و تأثیر عمیقی بر آن‌ها باقی گذاشت.
آن‌گونه که «مازیار بهروز» در کتاب «شورشیان آرمانخواه» (نشر ققنوس) نوشته است این مقاله نخستین اثر تئوریک یک مارکسیست ایرانی درباره مبارزه مسلحانه بود و پویان در این کتاب انفعال گروه‌هایی را که صرفأ به مبارزه سیاسی اعتقاد داشتند مورد حمله قرار داده بود.
اما در کتاب «بازگشت به ناکجا آباد» امیر پرویز پویان عقاید گروه دیگری از روشنفکران زمان خودش را مورد نقد قرار داده بود. آن گروه از روشنفکران که نسخه «بازگشت به گذشته» را تحت نام جذاب «بازگشت به خویشتن» می‌پیچیدند.
اغلب روشنفکران دهه بیست و دهه سی ایران نسبت به جریان مدرنیته نظری خوش داشتند و منتقد سنت‌ها و باورهای مردم‌مان بودند. آن چه که من از آثار «صادق هدایت» و «بزرگ علوی» در ذهن دارم نقد و حتی ریشخند نگاه و رفتار سنتی ایرانیان است. حتی «جلال آل احمد» نیز در دوره اول آثارش همچون مجموعه داستان‌های «سه‌تار» و «پنج داستان» و «دید و بازدید» همین نگاه را به فرهنگ ایرانی دارد.
اما بخشی از روشنفکران دهه چهل و پنجاه از جمله جلال آل احمد در چرخشی یکصد و هشتاد درجه ای علاج درد فرهنگی ما را بازگشت به خویشتن (همان بازگشت به گذشته) دانستند و بر اساس یک نوستالژی عمیق (گذشته باوری) نسخه‌ای متفاوت برای زخم‌های سیاسی-فرهنگی‌مان پیچیدند.
امیر پرویز پویان در کتاب «بازگشت به ناکجا آباد» سعی در نقد این بخش از روشنفکران هم عصرش داشت.
اما جنبه جالب این کتاب برای من جدا از بحث «سنت یا مدرنیته»، متودولوژی پویان است. نقدهایی که آمانوئل آرتری بر سخنان و نوشته‌های سیمون لامارته می‌گذارد بسیار ظریف و دقیق هستند. من در خواندن این کتاب نمونه‌ای کامل از «رویکرد سقراطی» را دیدم بنابراین برای کسانی که علاقمندند به این که نمونه‌ای از آنچه در شناخت‌درمانی به آن «گفتگوی سقراطی» و در برنامه‌ریزی عصبی-زبانی به آن «متامدل» می‌گوییم ببینند این کتاب (فارغ از جنبه‌های تاریخی و تئوریکش) مفید است.
امیرپرویز پویان در اردیبهشت ۱۳۵۰ در درگیری با نیروهای امنیتی کشته شد.
دکترمحمدرضاسرگلزایی _ روانپزشک
،
مطالب مرتبط
فایل pdf کتاب در کانال تلگرام دکتر سرگلزایی قابل دسترسی است.
لینک کوتاه مطلب: https://drsargolzaei.com/?p=1326
