خانواده شاد

نام کتاب: خانواده شاد
نویسنده: پیرل درگو
مترجم: راضیه مهدیه (با مقدمه‌ دکتر محمدرضا سرگلزایی – روان‌پزشک)
نشر: بهار سبز

تحلیل رفتار متقابل یا Transactional Analysis رویکردی جذاب و متفاوت در شرح، سبب‌شناسی و درمان مشکلات بین‌فردی و درگیری‌های روان‌شناختی است. «اریک برن» روان‌پزشک کانادایی‌تبار آمریکایی در دهه شصت میلادی این گفتمان جدید را ابداع و ترویج‌ کرد، گفتمانی که ساده، قابل فهم و کاربردی است.

یکی از مفاهیم «تحلیل رفتار متقابل» این است که حتی در زمان‌هایی که گمان‌ می­‌کنیم در حال انتخاب آگاهانه رفتارها و تعاملات‌مان هستیم، به‌‌شدت تحت‌تأثیر «پیش‌­نویس‌»های زندگی‌مان قرار داریم.

«پیش‌­نویس‌ها» ساختاری نمایش‌نامه‌ای دارند و توسط خانواده، مدرسه، رسانه و فرهنگ اجتماعی به‌ ما القاء‌ می‌شوند و ما بر اساس نقشی‌ که در این نمایش‌نامه به‌ ما تحویل‌ شده، انتخاب‌ می‌کنیم. مثلاً اگر نقش «قربانی» تحویلِ ما شده‌‌ باشد ما به‌ شکل مکرر در زندگی‌مان افراد و موقعیت‌هایی را انتخاب می‌کنیم که به‌ ما آسیب وارد‌ کنند و ما در بستر این موقعیت‌ها و در همبازی‌ شدن با این افراد نمایشنامه‌مان را به‌ صحنه می‌بریم. پیش‌­نویس‌ها شامل مجموعه‌ای از «بایدها» و «نبایدها» هستند که تار و پود هر پیش‌نویس را می‌سازند.

بایدها که در تحلیل رفتار «رانش‌گر» یا «Driver» نامیده می‌شوند و نبایدها که در تحلیل رفتار «بازدارنده» یا «injunction» نام‌می‌گیرند خط قرمزهایی هستند که بازیگر نمایش‌نامه در چارچوب آن‌ها نقش خود را بازی‌می‌کند.

نمونه‌هایی از رانش‌گرها عبارتند از:

قوی باش، سخت‌کوش باش، زرنگ باش، زود باش، کامل باش و همه را راضی نگه‌دار!

نمونه‌هایی از بازدارنده‌ها عبارتند از:

بچه نباش، احساساتی نباش، وابسته نباش، اعتماد نکن، خوشحال نباش و تندرست‌ نباش!

خانواده به عنوان اولین نهاد فرهنگ‌ساز و ایجاد‌کننده انضباط، نقش بی‌همتایی در بافتن پیش‌­نویس زندگی ما دارد، بنابراین «Pearl Drego» در کتاب ارزشمند «Happy Family» به سراغ خانواده‌ها رفته تا به‌ آنها بیاموزد که چگونه می‌توانند «مجوز» خروج از پیش­‌نویس­‌ها را برای اعضای خانواده فراهم کنند.

نویسنده این کتاب به‌خوبی آگاه بوده که برای ایجاد تغییر در باورها و شکل‌دهی عواطف و رفتار، آموزشی عقلانی کافی‌ نیست بلکه باید بخش‌های هیجانی و عاطفی مغز را هم درگیر کرد بنابراین از عناصر نمایشی و دراماتیک برای «صدور مجوزها» بهره برده‌ است.

مغز انسان ارتباط خارق‌العاده‌ای با قصه و نمایش برقرار‌ می‌کند و فضای آیینی مقاومت‌ها و سرسختی‌ها را می‌شکند لذا گمان‌ می‌کنم که الگوی این کتاب می‌تواند راهنمایی برای حرکت جمعی به‌سمت رشد و آزادی از اسارت بازدارنده‌­های تعاملی باشد.

دکتر محمدرضا سرگلزایی (روان‌پزشک، مدرس تحلیلی رفتار متقابل و رویکردهای درمانی استعاره‌محور) پاییز ۱۳۹۸

.

مطالب مرتبط 

• تحلیل تعاملی و زوج درمانی تعاملی
• اعتیاد و بازی‌های تعاملی
• حال خوب بادوام
• صداقت، دروغ و سیاست