نام کتاب: پوپولیسم ایرانی (تحلیل کیفیت حکمرانی محمود احمدینژاد)
نویسنده: علی سرزعیم
با مقدمه: محسن رنانی
نشر: کرگدن
«ویلیام کورن هاوزر»، «جامعه تودهای» را مطلوب و دلخواه «پوپولیستها» میداند. تودهایها متناسب با ظرف شرایط و موقعیتها، شکل میگیرند. میتوان بهراحتی آنها را با ترفندهای تبلیغاتی و ابزار سلطه، همچون گفتمانهای عوامگرایانه به اینسو و آنسو کشاند. جامعه تودهای، به اطلاعات تخصصی دسترسی ندارد، اهل نقد و چانهزنی و چالش نیست، منفعلانه و مطیعانه رفتار میکند، شعار میدهد و با تحلیلهای دلی، شهودی و ساده انگاره، اقناع میشود.
در چرایی این مسئله که مردم جامعهای در سیر تاریخی خود همواره به تودهایشدن گرایشدارند و بدینوسیله بستر مناسبی را برای حکمرانی پوپولیستها فراهم میکنند، مباحث فراوانی مطرح شدهاست.
کتاب پوپولیسم ایرانی یکی از این منابع است که چگونگی شکلگیری عوامگرایی و پیامدهای آنرا، با نرمنویسی و سبک نوشتاری قابلفهم نشان مخاطبان میدهد. «دکتر علی سرزعیم»، اقتصاددان و استادیار دانشگاه علامه طباطبایی، با استناد بر مفهوم عوامگرایی و منظر اقتصاد سیاسی، جامعهشناسی، اقتصادی و روانشناسی اجتماعی،سیاستهای مورداستفاده در دوره محمود احمدینژاد را مورد تحلیل و واکاوی قرارمیدهد.
وی نشان میدهد سیاستگذاران و حاکمان با چه ابزارهایی، ائتلافهایی از هواداران و صاحبان قدرت ایجاد میکنند تا با اتکا به آن سیاستهای موردنظر خود را بهاجرا درآورند. و همچنین از چه شیوههای اقناعیای برای توجیه تصمیمها و سیاستهایشان بهره میگیرند و هواداران را متقاعد میسازند.
پوپولیسم ایرانی، چارچوبی نظامدار از فعالیتها و اقدامات رییس جمهور تاریخی ایران را بهتصویر کشیده و دلایل ناکارآمدی سیستم و رسیدن به «بنبست توسعه» را با استفاده از «چارچوب نظری پوپولیسم» تبیین و کالبدشکافی میکند.
در فصل اول کتاب، نویسنده پرسشهایی را که قراراست در این اثر بهآن پاسخ دادهشود و رویکردهای نظری برای پاسخ دادن به آنها را ارائه میکند. سرزعیم معتقداست برای پاسخ به ابهاماتی مانند «چگونه محمود احمدینژاد توانست حمایت سیاسی را برای اجرای سیاستهایش کسبکند؟ یا چرا بسیاری از سیاستها با وجود این که غلط از آب درآمدند، ادامهیافتند؟» نیازمند «چارچوب نظری» هستیم. چرا که نمیتوان به این دست پرسشها، عوامانه پاسخداد و آنها را در دورهمیها و میهمانیها به چالشکشید. واقعیت اجتماعی پدیده بسیار پیچیدهای است که متغیرهای زیادی در علل پیدایش آن نقشدارند. بنابراین نمیتوان از نظام علت و معلولی مشخصی برای تبیین آنها استفادهکرد.
از این رو کتاب در نخستین فصل با تبیین پدیدهها از منظر عوامگرایی آغازشده و با استناد بر چارچوب نظری دیگری مانند نظریههای «بیماری هلندی، اثر آزمندی و شومی منابع»، خواننده را در فهم بهتر سیاستگذاری اقتصادی مخرب سالهای 84 تا 92 که ایران از رشد سرشار درآمد نفت و منابع هنگفت بهرهمند بود، یاریمیدهد.
در فصل دوم، سناریوی زندگی محمود احمدینژاد از تولد تا رییس جمهوری روایت شدهاست. این که چگونه بخش مهمی از قصه تاریخی هشتساله ایران با زیر ساختهای شخصیتی و نظام فکری وی نوشتهشد. در فصل تبلیغات سیاسی انتخابات 1384، نویسنده نشانمیدهد که چگونه عملیات روانی احمدینژاد در دوره تبلیغات از اجزای مختلف فرهنگ سیاسی مردم، بهترین بهره را برد تا کاندیدای موردنظر را در بهترین موقعیت قراربگیرد .
شیوه حکمرانی و مدیریت نهاد دولت احمدینژاد مبتنی بر مبارزه با نهادهای دولت مدرن، بیمهری به نظام کارشناسی و تخصصی، انتصابهای رفاقتی، سفرهای استانی و پروژههای نیمهکاره، از مباحثی است که نویسنده در فصل چهارم کتاب بهآن پرداختهاست.
در ادامه، نیز سیاستهای اقتصادی و سیاستهای خارجی در دوره نخست ریاستجمهوری با تکیه بر نگرش انقلابی و جهانبینی احمدینژاد که منجر به شخصیسازی سیاستهای خارجی شد، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتهاست. سپس نویسنده در فصلهای هشتم و نهم تالیف، «مناظرات انتخاباتی» سال 88 و به دنبال آن واکاوی اعتراضهای سیاسی را ترسیممیکند. بررسی سیاستهای اقتصادی در دوره دوم رییسجمهوری و ارائه میراثهای احمدینژاد برای اقتصاد ایران و آسیبهای برآمده از بیتدبیری او، همراه با درسهایی که میتوان از عصر جمهوری احمدینژادی برای حرکت بهسوی توسعه آموخت، از مباحثی است که در آخرین فصلهای کتاب با جزییات کامل بهآن پرداخته شدهاست.
دکتر علی سرزعیم، هدف از نگارش این کتاب را،جایگزین کردن نگاه عاطفی، عادتی و عوامانه با دیدگاه خردگرایانه و عقلمحور به سیاستمداران میداند و معتقداست، بهطور قطع بررسی کارنامه سیاستمداران نهتنها موجب رشد و پیشرفت جامعه که باعث رشد عملکرد خود آنها و در نهایت بهبود رفاه عمومی و رهایی از اسارت الگوهای آسیبزای جمعی خواهدشد.
مریم بهریان ـ دانشجوی دکتری روانشناسی
مطالب مرتبط
- پوپولیسم چیست؟ (بررسی چیستی «پوپولیسم» توسط اساتید و دانشجویان این حوزه در نخستین کارگاه نقد)
- دروغ بزرگ و راهی که به ترکستان میرسد
- روشنفکری و روشنفکرمآبی
- پوپولیسم
- قربانیان فراموششده
لینک کوتاه مطلب: https://drsargolzaei.com/?p=592